بیش فعالی کودکان یک ویژگی رفتاری است که در برخی از کودکان نمایان میشود. این وضعیت معمولاً با افزایش سطح فعالیت، بیقراری، ناتوانی در تمرکز و کنترل رفتار همراه است. این کودکان معمولاً دارای انرژی فزایندهای هستند که به نظر میرسد نسبت به بقیه کودکان بیشتر است. بیش فعالی کودکان میتواند تاثیراتی بر زندگی روزمره آنها و اطرافیانشان داشته باشد.
چه چیزی باعث اختلال بیش فعالی کودکان می شود؟
علت اختلال بیشفعالی کودکان به عوامل متعددی بر می گردد. در ادامه، چندین دلیل برای اختلال بیشفعالی کودکان آورده شده است:
- عوامل ژنتیکی: ژنتیک و نسبت خانوادگی میتوانند در اختلال بیشفعالی کودکان نقش مهمی دارد.
- عوامل محیطی: عوامل محیطی نیز میتوانند به اختلال بیشفعالی کودکان مرتبط باشند. مثلاً مصرف ماده مخدر توسط مادر در دوران بارداری، تغذیه نامناسب، مواد غذایی حاوی رنگها و مواد نگهدارنده و مشکلات خانوادگی میتوانند به اختلال بیشفعالی کودکان منجر شوند.
- مشکلات شناختی و رفتاری: برخی از کودکان به دلیل مشکلات شناختی و رفتاری مانند اختلال کمبود توجه/بیشفعالی (ADHD)، اختلال نقص توجه (ADD)، اختلال ارتباطی و یا کمبود توانایی کنترل رفتاری دچار بیشفعالی هستند.
- تأثیرات فرهنگی و اجتماعی: مشکلات در خانواده، نقص در مهارتهای ارتباطی و اجتماعی، فشارهای ناشی از محیط تحصیلی و فرهنگی و همچنین نداشتن سازوکارهای مناسب برای مدیریت رفتار میتوانند به بیشفعالی کودکان کمک کنند.
علائم بیش فعالی کودکان چیست؟
علائم بیشفعالی کودکان شامل موارد زیر است:
- بیقراری و عدم استقرار: کودکان بیشفعال معمولاً بیقرار هستند و نمیتوانند به طور طبیعی در مکانی به آرامش بنشینند. آنها به طور مداوم حرکت می کنند.
- کمبود توانایی در تمرکز: کودکان بیشفعال به طور معمول دشواری در تمرکز بر وظایف و فعالیتهای طولانیمدت دارند.
- عدم کنترل رفتار: کودکان بیشفعال دشواری در کنترل رفتار خود دارند. آنها به طور ناخواسته در فضاهای اجتماعی به بلندی صدا می زنند، بیدلیل حرف می زنند و یا از گفتار و رفتار مناسب پیروی نمی کنند.
- مشکلات در مدیریت احساسات: کودکان بیشفعال مشکل در کنترل احساسات خود دارند. آنها به طور ناگهانی عصبانی می شوند یا به سرعت رفتارشان از حالت خوشحالی به حالت ناراحتی تغییر می کند.
اختلال بیش فعالی کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص اختلال بیشفعالی کودکان اغلب توسط یک روانشناس کودک صورت میگیرد. فرایند تشخیص عموماً شامل مراحل زیر است:
- مصاحبه: متخصص ابتدا با والدین یا کودک صحبت میکند تا اطلاعات جامعی درباره تاریخچه رفتاری و توسعه کودک بدست آورد. این شامل علائم مشاهده شده، مدت زمان و شدت آنها، وجود عوامل محیطی و خانوادگی ممکن است.
- مشاهده رفتاری: متخصص کودک را در طول فعالیتهای مختلف مشاهده می کند تا رفتارهای بیشفعال را به طور مستقیم مشاهده کند و آنها را با الگوهای طبیعی مقایسه کند.
- استفاده از پرسشنامهها و ابزارهای ارزیابی: متخصص میتواند از پرسشنامهها و ابزارهای استانداردی استفاده کند که به والدین، معلمان و حتی خود کودک توزیع میشود. این ابزارها سوالاتی را در مورد رفتار و علائم بیشفعالی میپرسند و معیارهایی برای تشخیص و شدت بیشفعالی فراهم میکنند.
- تشخیص نهایی: نتیجهگیری و تشخیص نهایی توسط متخصص صورت میگیرد. او بر اساس اطلاعات جمعآوری شده و با توجه به معیارها و شاخصهایی که تعیین کرده است، تشخیص اختلال بیشفعالی را تایید یا رد میکند.
پیشگیری از بیش فعالی کودکان
برخی اقدامات پیشگیری از بیشفعالی کودکان عبارتند از:
1. ارائه محیط سازنده: فراهم کردن محیطی آرام، سازنده و سازگار با نیازهای کودک میتواند به حفظ توجه و کاهش استرس کودک کمک کند.
2. فعالیتهای بدنی: ترغیب کودک به فعالیتهای بدنی منظم و ورزش میتواند انرژی اضافی را تخلیه کرده و کنترل بیشفعالی را تسهیل کند.
3. روشهای مدیریت رفتار: آموزش مهارتهای مدیریت رفتار برای والدین و معلمان میتواند در بهبود رفتار کودکان و کاهش بیشفعالی مؤثر باشد.
4. روند خواب منظم: ایجاد الگوی خواب منظم و کافی برای کودک میتواند به تمرکز بهتر او کمک کند.
5. تغذیه سالم: توجه به تغذیه سالم و مناسبی که شامل رژیم غذایی متنوع و متعادل است، میتواند بر روی رفتار کودکان تاثیر مثبتی داشته باشد.
6. محدودیت استفاده از رسانههای الکترونیکی: کاهش زمان صرف تماشای تلویزیون، بازی کامپیوتری و استفاده از تلفن همراه میتواند به کاهش بیشفعالی کودکان کمک کند.
نتیجه گیری
بیشفعالی کودکان یک اختلال رفتاری است که به طور عمده با هیجان زیاد، حرکت بیش از حد، کمبود توجه و کنترل ضعیف رفتار مشخص میشود. کودکان مبتلا به بیشفعالی معمولاً دشواری در تمرکز و توجه به وظایف مدرسه و وظایف روزمره دارند. تشخیص این اختلال بر اساس ارزیابی رفتاری و مشاهده توسط متخصصین روانشناسی و پزشکان تعیین میشود.