اسکیزوفرنی یا Schizophrenia که به صورت شیزوفرنی نیز تلفظ میشود، یک اختلال روانی مزمن است که حدود یک درصد از مردم جهان را درگیر خود میکند. این بیماری در هر سنی میتواند بروز پیدا کند و احتمال بروز آن در زنان و مردان تقریباً یکسان است. عمده مردان مبتلا به این بیماری، در اواخر نوجوانی و اوایل دهه ۲۰ سالگی متوجه وقوع آن میشوند؛ درحالیکه بانوان، عمدتاً در اواخر دهه ۲۰ و اوایل دهه ۳۰ سالگی در دام این اختلال مزمن میافتند.
بسیاری از مردم به اشتباه تصور میکنند که اسکیزوفرنی همان اختلال تعدد شخصیت است؛ درحالیکه این دو بیماری تفاوتهای قابل توجهی با هم دارند. اسکیزوفرنی حالتی از جنون است که توانایی تشخیص واقعیت و توهم را از فرد، سلب میکند؛ بر تمام افکار، احساسات و اعمال فرد تاثیر میگذارد و روابط اجتماعی او را تحتالشعاع قرار میدهد.
بیشتر بخوانید: بهترین روانشناس در تهران
اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی یک اختلال مزمن روانی است که در آن، مرز بین واقعیت و خیال از بین میرود. فرد مبتلا به این بیماری، عمدتاً بالای ۱۵ و زیر ۴۰ سال سن دارد. یکی از بزرگترین چالشها در مورد این اختلال این است که بیمار، اطلاعی از بیماری خود ندارد و به سادگی نمیپذیرد که به پزشک مراجعه کند. درحالیکه این بیماری تمام زندگی فرد و روابط او را تحتتاثیر قرار میدهد.
علائم اسکیزوفرنی
علائم اسکیزوفرنی را میتوان به سه دسته علائم شناختی، علائم مثبت و علائم منفی تقسیمبندی کرد. علائم شناختی عبارتند از:
- اختلال در توجه و تمرکز
- نقص عملکرد اجرایی
- مشکل در حافظه کاری (نقص در بهکارگیری اطلاعات پس از یادگیری(
- آگاهی نداشتن از علائم شناختی بیماری
علائم مثبت:
- هذیان
- توهم
- کاتاتونیا (ثابت ماندن در یک مدت نسبتا طولانی، همانند یک مجسمه)
علائم منفی:
- محدود شدن عواطف و احساسات و ضعف در بروز آنها
- از دست دادن حس لذت و علاقه در فعالیتهای روزمره
- کاهش انگیزه
- انزوای اجتماعی
- کم حرفی
- عادات ناسالم بهداشتی و تغذیهای
بیشتر بخوانید: بهترین مرکز نوروفیدبک در تهران
تشخیص اسکیزوفرنی
متاسفانه تاکنون هیچ تست خاصی برای تشخیص شیزوفرنی طراحی نشده است. پزشک متخصص پس از بررسی علائم فرد، انجام تصویربرداری مغز، آزمایش خون و برخی دیگر از آزمایشات را الزامی میداند تا با بررسی نتایج آنها مطمئن شود که علائمی از جمله توهم، در اثر مسمومیت دارویی یا استفاده از مواد مخدر ایجاد نشدهاند. در مسیر تشخیص این اختلال، ممکن است پزشک، بیمار مشکوک به شیزوفرنی را به روانپزشک یا روانشناس ارجاع دهد، تا ایشان با مصاحبه و مشاهده دقیق علائم و وضعیت روانی فرد، به نتیجه قطعیتری دست یابند.
علل و عوامل خطر اسکیزوفرنی
بهطورکلی علت دقیقی برای ابتلا به اسکیزوفرنی شناسایی نشده است. اما عواملی هستند که میتوانند ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. از جمله:
1. ژنتیک: از هر ده فرد مبتلا به شیزوفرنی، یک فرد والدینی داشته که به این بیماری مبتلا بودهاند. بنابراین سابقه خانوادگی از مهمترین عوامل ابتلا به شیزوفرنی است. همچنین طبق تحقیقات انجام شده، اگر از بین دو دوقلوی همسان، یک فرد مبتلا به اسکیزوفرنی باشد به احتمال ۵۰٪ قل دیگر نیز مبتلا به این بیماری است.
2. داروهای روانگردان: داروهای روانگردان میتوانند ریسک ابتلا به شیزوفرنی را افزایش دهند. البته این مورد را نباید با اثر موقت مواد توهمزا از جمله اکستازی، کراک، LSD و آمفتامینها اشتباه بگیرید.
3. استرس: تجربه طولانی مدت استرس و تنشهای روحی میتواند خطر ابتلا به شیزوفرنی را افزایش دهد.
4. ساختار غیرطبیعی مغز: طبق بررسیهای انجام شده، برخی از مبتلایان این بیماری، مغز غیرطبیعی دارند و یا در مسیر سلولهای عصبی که افکار، احساسات و رفتارهای فرد را پدید میآورند، دچار اختلال هستند.
درمان اسکیزوفرنی
روشهای درمانی موثر، کمک میکنند بیمار اسکیزوفرنی توهمات کمتری را تجربه کند و وارد دوره حاد بیماری نشود. همچنین این روشها از رفتارهای خشن و انزوای اجتماعی جلوگیری به عمل میآورند.
1. دارو درمانی: پرفنازین، فلوفنازین، تری فلوپرازین، پیموزاید، کلرپرومازین و هالوپریدول از جمله داروهای مورد استفاده در درمان شیزوفرنی هستند. گاها برای درمان این اختلال، داروهای ضدافسردگی را در ترکیب با داروهای ضد روان پریشی بهره میبرند.
2. درمان شیزوفرنی با شوک الکتریکی: در این روش سعی بر این است با اعمال امواج الکتریکی، درمان شناختی رفتاری: در درمان شناختی رفتاری، ذهن بیمار نظم بیشتری پیدا میکند و از همهمه و توهم فاصله میگیرد.
3. گفتاردرمانی: این روش یک راهکار درمانی مکمل است که کمک میکند ارتباط کلامی فرد به حالت اول خود بازگردد.
4. خانواده درمانی: آموزش خانواده، برای حمایت صحیح از بیمار اسکیزوفرنی الزامی است.
زندگی با اسکیزوفرنی
زندگی با اسکیزوفرنی، به معنای واقعی یک یک کابوس بیپایان است. فرد مبتلا به این بیماری، اختلالاتی همچون افسردگی، اضطراب و وسواس فکری را نیز تجربه میکند و به دلیل ضعف در فکر کردن و نشان دادن احساسات، در تمامی روابط خود دچار مشکل میشود. اگر با یک فرد مبتلا به شیزوفرنی زندگی میکنید، نهایت سعی خود را بهکار بگیرید تا او را درک کنید و امیدوار باشید که با روحیه دادن شما، این فرد میتواند بهبود پیدا کند.
بیشتر بخوانید: بهبود سلامت روانی
نتیجه گیری
در طول این نوشته، بهطور جامع و کاربردی با علل، علائم، و روشهای تشخیص و درمان اختلال مزمن شیزوفرنی آشنا شدیم. چنانچه یک یا چند مورد از علائم این بیماری را در رفتار خود یا اطرافیانتان مشاهده میکنید، سریعاً به یک پزشک متخصص و حرفهای مراجعه نمایید و روشهای کارآمد تشخیص و درمان آن را پیگیری کنید.
سوالات متداول
1. فرد مبتلا به اسکیزوفرنی چقدر عمر میکند؟
عوارض داروهای شیزوفرنی، بیماریهای قلبی، عفونت اندامهای مختلف بدن، سرطان، مصرف مواد مخدر، عدم تمایل به پیگیری روند درمان و تمایل به خودکشی، از جمله عواملی هستند که عمر فرد مبتلا به اسکیزوفرنی را تا ۱۵ الی ۲۵ سال کاهش میدهند. بهطور میانگین میزان امید به زندگی در مردان مبتلا به شیزوفرنی، ۶۰ و در زنان مبتلا به شیزوفرنی ۶۷.۶ سال است.
2. چگونه از ابتلا به اسکیزوفرنی پیشگیری کنیم؟
در حال حاضر راهکار قطعی وجود ندارد که بتوان از طریق آن از ابتلا به اسکیزوفرنی پیشگیری کرد. اما پرهیز از مصرف قرصهای روانگردان و توهمزا، راهکار کمککنندهای برای جلوگیری از اسکیزوفرنی است. بهترین راه برای کنترل بیماری، مراجعه به موقع به پزشک و تشخیص زود هنگام آن است.
3. انواع اسکیزوفرنی کدامند؟
Paranoid-type schizophrenia، Disorganized-type schizophrenia، Catatonic-type schizophrenia و Residual-type schizophrenia از جمله انواع شیزوفرنی هستند که در علائم، و روشهای تشخیص و درمان تفاوتهای قابل توجهی با هم دارند.
4. آیا بیماری اسکیزوفرنی خطرناک است؟
بله؛ خصوصاً اگر بیمار، به موقع تحت درمان قرار نگیرد، خطر خودکشی، تعرض به افراد، انجام اقدامات خشونتآمیز و… وجود دارد.